De tragische geschiedenis van Theofiel en Clementine

Het geeft veel voldoening als je het verhaal achter een oude familiefoto kan ontdekken. In een fotoalbum van mijn grootvader bevinden zich 2 bij elkaar horende foto’s van mijn overgrootouders Theofiel Eyckerman (1885-1920) en Clementine De Waele (1886-1954).

Het zijn beiden fotokaarten, foto’s afgedrukt als postkaart, met als enige vermelding op de achterzijde “Gevaert”, de fabrikant van het fotopapier. Er staat geen stempel of vermelding op van de fotograaf. De postkaarten hebben een gesplitste rug, waardoor we kunnen aannemen dat ze dateren van na 1905. Ik zag er in eerste instantie niets bijzonders aan tot ik ze nauwkeuriger wilde dateren en ze in detail bestudeerde.

Valt je ook iets merkwaardigs op aan deze foto’s ? Zijn ze consistent met elkaar?

Uitgeknipt

Het valt al snel op dat er iets vreemds is aan de foto van Theofiel, hij lijkt wel uitgeknipt, wat goed te zien is aan de onnatuurlijk rechte lijn van zijn haardos.

Als je goed kijkt is ook zijn kostuum bijgewerkt, en onder vergroting zie je duidelijk dat de hele foto is aangepakt: in haar, wenkbrauwen en snor zijn zwarte lijntjes bijgetekend om het er gedetailleerder te doen uitzien, ook het oor en de ogen zijn geretoucheerd. Op de foto van Clementine zijn geen retouches te zien.

Kledij

Bekijk ook eens de kledij, wat valt daar op?

Clementine draagt zwarte kledij en ze draagt een broche met een foto:

De foto op de broche lijkt verdacht veel op de foto van Theofiel, maar met een donkerder achtergrond!

De zwarte kledij en de aanwezigheid van een foto op de foto duiden op rouw. Clementine ziet er ook eerder bedrukt uit. We weten ook dat Theofiel overleden is in 1920.

Maar er is meer:
Theofiel draagt een heel hoge rechte kraag die typisch is voor het begin van de jaren 1900. Zijn hele voorkomen doet denken aan een foto van voor de Eerste Wereldoorlog. Het is zelfs goed mogelijk dat het een foto van rond zijn huwelijk is, in 1905.
Als de foto van Clementine uit dezelfde periode zou stammen dan zou ze ook een heel hoge kraag dragen zoals op onderstaande foto uit ca. 1914, zeker geen blote hals zoals op deze foto. Haar voorkomen doet eerder denken aan de jaren ’20.

Conclusie

Beide afdrukken en de foto van Clementine dateren dus zeer waarschijnlijk van 1920, het overlijdensjaar van Theofiel, en het origineel van Theofiel dateert van ca. 1905-1914.

 

Het volledige verhaal

Als we de conclusie van de datering en de analyse van de foto’s integreren met de bekende familiegeschiedenis kunnen we het volledige verhaal vertellen.

Theofiel nam zoals elke Belgische jongeling deel aan de loting voor de legerdienst. De loting ging door op 6 februari 1905, het jaar waarin hij 20 werd. Hij kreeg het nummer 256. De nummers lagen tussen 54 en 326 dus hij had een hoog nummer en werd waarschijnlijk uitgeloot. In ieder geval huwde hij met Clementine De Waele op zaterdag 6 mei 1905 te Hamme. Ze woonden in de Broekstraat 125 en kregen 5 kinderen vóór de Eerste Wereldoorlog, waarvan er één jong stierf.

In 1914 brak de oorlog uit. Uit familieverhalen dachten we dat hij in de loopgravenoorlog leed onder de gifgasaanvallen waardoor zijn gezondheid sterk verzwakte en hij uiteindelijk overleed.

Maar via navraag bij de Dienst voor de Oorlogsslachtoffers, van de Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid, kon ik het dossier Invaliditeitspensioen 14-18 op naam van De Waele Clementine bemachtigen. Daaruit blijkt dat Theofiel, als werkloze metaalbewerker, werd weggevoerd op 26 oktober 1916. Het dossier bevat de aanvraag van zijn vrouw voor vergoeding van oorlogsschade en verslagen van dokters die moeten aantonen dat Theofiel overleed ten gevolge van de oorlog.

Brief van Clementine:

Heer Voorzitter

Zoudt u zoo goed willen zijn
om mijne zaak eens te onderzoeken
Het is reeds van den 23 November
1920 dat ik voor het tribunaal
voor oorlogschade verschenen ben.
1e Kamer en nog mijne uitspraak niet
bekomen heb. Ik ben weduwe
moeder van 5 kinderen en ontvangt
gene ondersteuning van iemand.
Ge kunt wel denken Mijnheer
De Voorzitter dat ik vele armoede heb.
Ik hoop Mijnheer De Voorzitter
dat gij uw best zult doen om mijne
uitspraak eens te doen geworden, en
bied u mijne beste groeten van
dankbaarheid op voorhand.

Clementine De Waele
Weduwe Eijckerman Theophiel
Broekstraat 107

Hij vertrok, samen met andere Hammenaren, naar Wancourt, nabij Arras in Noord-Frankrijk, vlak achter de frontlijn. Hij werd opgeëist door de Duitsers, in zijn dossier worden de woorden “weggevoerd” en “déportation” gebruikt. Van deze opgeëisten werd voor hun vertrek nog een foto gemaakt (zie hierboven).

De leef- en werkomstandigheden in Wancourt waren zo slecht dat hij een chronische ontsteking aan het hart opliep. Hij keerde terug naar België en werd van 16 maart tot 25 april 1917 verzorgd in het Sint-Pietershospitaal in Brussel. Hij werd dus ernstig ziek vóór de verovering van Wancourt door de Britten op 12 april 1917. Op 26 april kwam hij terug aan in Hamme. Hoewel dokter Hylebos het hem afraadde werkte hij toch nog enkele maanden onregelmatig van september tot december 1918 om de miserie van zijn gezin te verlichten. Hij liep ook nog een chronische ontsteking van het hersenvlies op en begin februari 1920 verergerde zijn ziekte met complicaties. Theofiel ging in coma. Op 25 februari 1920, overleed hij op 34-jarige leeftijd. Zijn vrouw was dan hoogzwanger, op 31 maart werd hun laatste dochter geboren. Clementine was 33 jaar oud en bleef achter met 5 kinderen.

Ze liet dus een oudere foto van Theofiel herafdrukken in dezelfde stijl als een nieuwe foto van zichzelf. De foto’s zijn een herinnering aan haar overleden echtgenoot. Het was ontroerend om dat te ontdekken en het gaf mij een groot gevoel van nabijheid en verbondenheid met mijn overgrootouders, die ik nooit gekend heb.

Clementine hertrouwde nooit en begon een klein kruidenierswinkeltje in de Veldstraat te Hamme om te overleven.