Hoe oud zijn deze Polaroids?

Op de rommelmarkt op het Vossenplein in Brussel vond ik in een grote doos foto’s toevallig twee identieke Polaroids:

Kan dat eigenlijk wel?
Een Polaroid is een instant foto, er bestaat per definitie maar één exemplaar van. Een echte Polaroid is dikker, met “kussentjes” onderaan, hij bestaat uit meerdere lagen. Je voelt het meteen tussen je vingers, en je ziet het ook snel aan de achterzijde:

Polaroid

De rechtse foto is duidelijk een echte Polaroid. Er zijn meerdere types, maar de klassieke overbekende vierkante Polaroids hebben een zwart vlak op de achterzijde. Het witte vlak onderaan bevatte de chemicaliën voor de ontwikkeling in drie “kussentjes”, die bij het uitrollen over de foto werden verspreid. Dat is typisch voor instant films met geïntegreerde ontwikkeling, zoals Polaroid Integral Film.

Polaroids hebben in principe vaste afmetingen: deze meet 88,5 x 108 mm en het beeld is 79 x 79 mm.

Dat zijn de afmetingen van de Polaroid SX-70 Land Integral Film en van de Polaroid 600 Film. Met een kleine afwijking, want het zou 90 x 108 mm moeten zijn.

Dit soort film werd gemaakt vanaf oktober 1972 tot in 2008. In eerste instantie had je daar een Polaroid SX-70 camera voor nodig. Deze camera werd aangekondigd in de USA in april 1972, hij werd pas voor het publiek beschikbaar vanaf eind 1972 – begin 1973.

In 1973 werd bij ons nog volop reclame gemaakt voor de nieuwe Polaroid ZIP camera, die een ander type film gebruikte.

In Europa komt de SX-70, volgens krantenartikels en advertenties, pas beschikbaar ten vroegste vanaf mei 1974.

Polaroid Code

Achterop de Polaroid zien we een cijfercode en “Polaroid^®” (verborgen onder het etiket):

Die codes kan je ontcijferen: Film Identification and Manufacturing Information (1980 – SX-70 film en vroeger) en Polaroid Film Codes (1998 – 600 film en later).

Het is een 11-cijferige code, er staat geen prototype-code achter “Polaroid®”, de film is dus voor juni 1980 gemaakt.

De code voor deze periode moet als volgt ontcijferd worden:
00 01 05 07381 -> Prototype Month Year Machine

Het jaar zou 05 zijn, maar 1905 is onmogelijk! Wat nu?

In deze periode zou je bijvoorbeeld 73 verwachten, voor 1973.

Er staat wel 73 in de code, toeval? of is dat dan toch het jaartal, 1973?

Er staat ook 81 in de code (1981?), maar dat kan niet volgens wat bekend is over de codes en bovendien klopt dat niet met de datering van de reproductie (zei verder).

Was de code bij vroege Polaroids nog anders? Ik heb het niet kunnen terugvinden. Er wordt wel vermeld dat sommige vroege films een 9-cijferige code hadden, maar deze heeft 11 cijfers. Mogelijk waren er dus nog afwijkingen.

Waarom er een blauw “Polaroid Belgium”-etiket op gekleefd werd blijft een beetje een mysterie… Alhoewel, hoogstwaarschijnlijk heeft het te maken met het laten bijmaken van de foto. Er staat 5x op net als onderaan in het midden: op 5 exemplaren? Het getal 664 is dan wellicht een bestelnummer.

Dat bijmaken ging via fotografische reproductie (foto van een foto maken), want er is geen negatief van zo’n polaroid. Daarom is er een duidelijk verschil in kleur en in scherpte tussen beide foto’s.

Polaroid Belgium NV werd overigens opgericht in 1965 en in 2004 stopgezet. Ze waren gevestigd in Brussel. (zie data.be)

Kodak

De achterzijde van de andere foto lijkt volledig wit. Met de histogram-methode tover je de tekst snel tevoorschijn:

Er staat “A KODAK PAPER”, dat is een opdruk voor gewoon kleurenfototopapier. Volgens de literatuur en andere voorbeelden moet het A KODAK^® PAPER zijn, met ®-symbool.

Wat betekent het ontbrekende ®-symbool op deze foto? Was er misschien namaakpapier op de markt? Ik contacteerde specialist Gawain Weaver daarover. Hij heeft geen weet van namaak fotopapier en acht het wel mogelijk dat er verschillen zijn tussen de USA en Europa. Het ®-symbool heeft in Europa geen wettelijke waarde, dus het was ook niet strikt nodig.

“A KODAK^® PAPER” was volgens Amerikaanse gegevens de gebruikelijke opdruk in de periode 1961-1972. Het is eventueel mogelijk dat “A KODAK PAPER” in Europa nog wat langer gebruikt is.

De achterzijde van deze foto voelt glad en plastic-achtig aan. Dat betekent dat het zogenaamd Resin Coated (RC) papier is. Dat werd maar gemaakt vanaf het einde van de jaren ’60. Kodak maakte het vanaf 1968.

Fotopapier dat in 1972 gemaakt is kan zeker tot een paar jaar later nog gebruikt zijn. Omdat we hier met een professionele dienst (Polaroid Belgium) te maken hebben zal dat wellicht niet meer dan een jaar zijn.

We kunnen deze foto dus waarschijnlijk dateren tussen 1968 en ±1973.

De afbeelding op zich moet dan gemaakt zijn in de overlapping tussen 1968-±1973 en het verschijnen van de SX-70 camera, ten vroegste in 1973, bij ons pas in 1974. We zitten dus op 1973-1974 als datering. Misschien kan de inhoud meer vertellen.

Inhoudelijke analyse

De foto is genomen op een boekenstand van UNESCO. Het logo is duidelijk genoeg, en we zien bijvoorbeeld de acronymen GATT (General Agreement on Tariffs and Trade) en ILO (International Labour Organization).

Onder vergroting is het verschil in scherpte duidelijk tussen de reproductie en het origineel.

Kijk bijvoorbeeld naar de poster aan de muur, helemaal rechts op de foto:

Op deze poster lezen we met wat moeite: médecine hygiène sécurité du travail

Het blijkt te gaan om de Encyclopédie de médecine, d’hygiène et de sécurité du travail, in 1973 verschenen in 2 volumes.

Het boek zelf staat onder de poster op de tafel. De cover komt overeen met die van het echte boek met die titel:

Vermits het boek met een poster wordt gepromoot is het niet onredelijk om te veronderstellen dat het, op deze polaroid, pas verschenen is. De foto moet alleszins ten vroegste in 1973 genomen zijn. Dat komt alvast overeen met de technische analyse van de foto’s.

Welke gebeurtenis?

Welk evenement zou dit geweest kunnen zijn?

Er had op 5-7 april 1973 een congres plaats over de vrijetijdsbesteding in de industriële maatschappij, in het Congrespaleis van Brussel. Dat vond ik in de Gazet van Antwerpen van 18 januari 1973 (via het gedigitaliseerde GVA Historisch Archief).
Het congres werd georganiseerd door de Van Clé-stichting, onder patronage van UNESCO. Het is het enige mogelijke evenement dat ik – in verband met UNESCO – vond in 1973.

Anderzijds was er van 12-15 november 1974 een tentoonstelling van UNESCO-boeken in de wandelgang van de aula van de UIA in Wilrijk (Gazet van Antwerpen 13 november 1974).

Mogelijk waren er nog andere UNESCO gerelateerde evenementen die niet in de GVA stonden.

Ik heb geprobeerd om foto’s te vinden van het interieur van beide evenementen in de jaren ’70, om zo te kunnen bepalen waar het doorging. Maar dat is niet gelukt. Het juiste evenement blijft voorlopig een mysterie.

Conclusie

Alles samen genomen kunnen de foto’s gedateerd worden in 1973-1974. Zonder het juiste evenement kan het niet nauwkeuriger.

Als het gaat om het Congres in 1973 moet de fotograaf de camera en film in de USA gekocht hebben, zo ongeveer meteen na de lancering. En dan is dit werkelijk een heel vroege Integral Polaroid. Zeker in de internationale context van UNESCO in Brussel kan de foto gemaakt zijn door zo iemand.

Als ze in 1974 gemaakt is dan is het ook door iemand die er snel bij was om een SX-70 te kopen.

Als je het evenement of de zaal herkent laat het dan zeker weten in een reactie onder dit artikel, of stuur een email.