Oude almanakken, hoe en waar online vinden

Wegwyzer der stad Gend

Oude almanakken kunnen een schat aan informatie bevatten over o.a.  het beroep en het adres van je voorouders. Ik som in dit artikel links op naar een reeks online almanakken. Bovendien leg ik mijn Google Books zoekstrategie uit zodat je zelf op zoek kan gaan naar andere almanakken.

Wat is een almanak?

In brede zin biedt een almanak informatie die voor een bepaalde periode – meestal een jaar – dienstig is. Daar vallen of vielen dus in principe o.a. kalenders, adres- en telefoongidsen, agenda’s, jaarboeken en astrologische boekjes onder.

Ik ga hier niet dieper in op de geschiedenis en de diversificatie van de almanak, daar kan je meer over lezen op de webexpositie “Tijd gebonden: almanakken en kalenders van de KB” van de Nederlandse Koninklijke Bibliotheek, op de website van het KNMI: “Veel over het weer in Deventer Almanak” of op Wikipedia.

De Algemene bibliografie van publicaties uitgegeven in de Zuidelijke Nederlanden (Jacques Devolder, 2003) bevat een overzicht van almanakken gepubliceerd tussen 1792 en 1829, de Inventaris van almanakken en kalenders (Vandenhole, 1979) bevat de almanakken in de Universiteitsbibliotheek Gent, deze werken vormen een uitstekend startpunt voor een zoektocht.

Hieronder vind je een lijst van almanakken die ik online gevonden heb en ook mijn zoekstrategie om almanakken te vinden.

Welke almanakken zijn interessant voor genealogen?

Meestal bevatten de 17de- en 18de-eeuwse almanakken informatie over zonsop- en ondergang, maanstanden, waterstanden, jaarmarkten, feestdagen, weersvoorspellingen, muntconversietabellen, informatie over bestuurlijke machten en kronieken. Ze zijn minder interessant om rechtstreeks meer over je voorouders te weten te komen, maar er staat wel soms interessante informatie in over hun leefwereld.

Enkele voorbeelden te vinden op Google Books:

In de 19de-eeuwse almanakken vinden we dikwijls meer persoonsinformatie, waardoor ze genealogisch interessanter zijn. We kunnen er bijvoorbeeld namen vinden van personen in de administratie van steden en gemeenten, politie en rijkswacht, rechterlijke macht, winkeliers en ambachtslui, soms een volledige lijst van de bevolking. Sommige zijn aldus voorlopers van telefoonboeken of de gouden gids.
Ze kunnen heel interessant zijn om beroepen en woonplaatsen van voorouders te achterhalen en ze in een bepaalde periode te plaatsen. Je kan er soms zelfs de buren van je voorouders mee vinden als er adressen in staan.
De belangrijkste online beschikbare almanakken:

Mijn zoekstrategie voor almanakken in Google Books

Google books is een dankbare bron voor almanakken, maar ze zijn niet altijd even gemakkelijk te vinden. Mijn zoekstrategie gebruikt o.a. een combinatie van zoek en filtermogelijkheden. Ik illustreer hier hoe ik alle Gentse almanakken van hierboven vond:

  1. Gebruik de opties onder “Zoekhulpmiddelen” om het aantal resultaten te beperken tot wat nuttig is:
    “Volledige weergave” toont alleen de boeken die je effectief volledig kan inzien,
    “19de eeuw” selecteert enkel op boeken uit die periode, je kan ook zelf een periode bepalen met “Aangepaste periode…”.
  2. Gebruik “intitle:” daarmee zoek je enkel in de titels naar het woord onmiddelijk achter de dubbele punt:
    intitle:almanach
    Dit geeft nog meer dan 100.000 resultaten, dus je moet best nog extra zoekwoorden gebruiken. Gebruik de naam van de stad:
  3. intitle:almanach intitle:gent
    Met “Gent” krijg je echter niet veel resultaat!
  4. Voorzie oude spelling en Franse namen, de OF operator ‘|’ is daarbij zeer behulpzaam:
    intitle:almanach intitle:gent|gend|gand
    Hiermee zoek je op titels die ‘almanach’ en ‘gent’ of ‘gend’ of ‘gand’ bevatten.
  5. Probeer ook andere woordvormen zoals ‘gentsche(n)’, ‘antwerpsche(n)’, ‘oudenaerdsche(n)’,… bv:
    intitle:almanach intitle:audenaerdschen
  6. Probeer ook eens met ‘almanak’ of ‘almanac’, of met alternatieve benamingen zoals staatsalmanak, volksalmanak, wegwijzer|wegwyzer, indicateur, guide commercial, jaerboek|jaarboek, adresboek, livre d’adresses…
  7. Als je nu enkele beloftevolle titels hebt, gebruik dan zeker de link “Meer edities” als die er staat. Dan krijg je van dezelfde titel meerdere jaargangen.
    Tot hiertoe hebben we zowat alle Gentse almanakken van de lijst hierboven gevonden tot en met 1844. Niet slecht :-)
  8. Gebruik de lijst met “verwante boeken” voor nieuwe ideeën.
    Hoe vind je die? Je klikt in de resultatenlijst door op een almanak, bijvoorbeeld Wegwyzer der stad Gend en provintialen almanach van Oost-Vlaenderen: Volume 38.
    Dan kies je links de link “Over dit boek”, op de pagina waar je dan terechtkomt staat de lijst met verwante boeken.
    In ons geval vinden we dan de “Dubbele wegwyzer der stad Gent en der provincie Oost-Vlaenderen” van 1865.
    Nu kunnen we de zoekstrategie herhalen met
    intitle:wegwyzer|wegwijzer intitle:gent|gend
    Hiermee vind je de andere jaargangen.
  9. Je kan altijd een specifieke jaargang proberen te vinden door bij “Aangepaste periode…” bvb 1-1-1821 en 31-12-1821 in te vullen.

Vond je dit artikel nuttig, heb je nog suggesties? Weet je nog oude almanakken, handelsgidsen of adresboeken online te vinden? Laat het weten in de commentaren hieronder.

De foto’s uit mijn collectie zijn in principe niet te koop, maar een ernstig bod kan ik altijd in overweging nemen.

11 gedachten over “Oude almanakken, hoe en waar online vinden

  1. Geachte Heer,
    U schrijft dat voor de Almanak van de handel en de Industrie van Brussel,(“Brussel en alle Belgische provincies”), eveneens inclusief zijn de belgische provincies voor de jaren 1860-61, 1866, 1882-83, 1888.
    Ik vind die jaren niet terug op de website. Kan u mij hierbij helpen waar ik dat vind ?
    Met dank bij voorbaat.

    Cootmans, Richard.

    1. Beste Richard,
      bedankt voor uw vraag, als u de link volgt in het artikel komt u op een pagina van Stad Brussel, daar kiest u “Almanak zoeken”. U krijgt een lijstje van AC_1820 tot AC_1857. Daaronder klikt u op “>>”, dan krijgt u de volgende jaren te zien, waaronder AC_1860_1861. Als u daarop klikt dan klapt het mapje open en ziet u de link “AC_1860-1861_PROVINCE PROVINCIES, 148 Pagina(‘s)”. Idem voor de ander jaren, het lijstje verder afgaan met “>>”.
      Ik zie wel dat er voor 1860-61 blijkbaar een probleem is op de site, het document verschijnt niet. Voor 1866 werkt het alleszins wel. Vergeet ook niet op het vergrootglas linksboven te klikken als u het document ziet, anders is het niet leesbaar.

      vriendelijke groeten,
      Peter

  2. Ik heb de “Wegwijzer der Stad Gent en Provinciale Almanach van O-Vl voor het Jaer des Zaligmakers 1846”, die ik tegen een redelijk bod van de hand zou doen. Wat is zoiets waard aub ?

    Mvg

    1. Beste Willy,

      ik ben daar ook geen specialist in, de prijs zal alleszins sterk afhangen van de staat van de almanak. Op Delcampe is er in 2011 één verkocht van 1860 voor 45 euro (http://boeken.delcampe.be/page/item/id,143650032,var,Wegwijzer-der-Stad-Gent-Oost-Vlaanderen-1860-met-552-bladzijden,language,D.html), en één van 1829 voor dezelfde prijs (http://munten.delcampe.ca/page/item/id,0037932183,language,E.html).
      Maar op antiqbook (http://www.antiqbook.com/books/bookinfo.phtml?nr=1276349438&l=en&seller=fri) staat er nu bijvoorbeeld één uit 1881 te koop voor 183 euro, wellicht ook duurder omdat de verkoper in Nederland is gevestigd en die almanakken daar zeldzamer zijn.

      Peter

    1. Geachte Heer,

      Ik zou voor een onderzoek het aantal bakkers in Gent tussen 1880-1914 in kaart willen brengen. Zijn er voor deze periode ook relevante almanakken te vinden waar ik bijvoorbeeld bakkers kan tellen a.d.h.v. adressen.

      Veel dank
      Vriendelijke groeten,

      Tom Corstjens

      1. Beste Tom,

        dan kan je best in de “Wegwyzer der stad Gent en der provincie Oost-Vlaenderen” kijken voor die periode (broodbakkers en pasteibakkers). Ze zijn beschikbaar in de Universiteitsbibliotheek van Gent (http://lib.ugent.be/catalog/ser01:000166996), niet digitaal dus je zal er naartoe moeten gaan. Je kan eventueel ook scans aanvragen van die pagina’s, maar dat is wel betalend.

        Peter

  3. Ter info: ik zie zonet dat er in de veiling van Van de Wiele te Brugge op 29 en 30 september 2023 een grote collectie Brugse en andere Belgische, Franse en Nederlandse almanakken te koop aangeboden worden. Blijkbaar een mooie verzameling. Zie https://www.vdw-auctions.com/nl/home

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.