Voor Harry Potter fans zijn ze bekend: de bewegende foto’s in de krant. Heel irritant en afleidend eigenlijk, zoals je nu zelf kan ervaren :-)
Apple fans kennen sinds 2015 de “Live foto’s” op de iPhone. In feite heel korte filmpjes, opgenomen iets voor en iets na het moment dat je een foto neemt.
Maar wist je dat in het begin van de 20ste eeuw er al een soort bewegende foto was uitgevonden?
Een lezer contacteerde mij onlangs. Hij bezat een bewegend portret van zijn vader (°1907) van tijdens de Eerste Wereldoorlog. Die woonde toen met zijn ouders, als Belgische vluchtelingen, in Den Haag. Het portret beweegt als je de rand ombuigt.
Dat had ik nog nooit gezien.
Wat is het?
Er staan een paar aanwijzingen op:
- “Senco“
- “Pat. in U.S.A. G.F. & Sons, Chicago, applied for in Holland, Sole agents H. Schoen & Co., The Hague“
Met “Senco” is er niet meteen iets relevants te vinden. Googlen op “G.F. & Sons, Chicago” leverde bijzonder weinig op, maar wel nog een dergelijke foto (uit de fotoverzameling van Maartje Denie). Die foto heeft een stempel op de achterzijde, ze is gemaakt in Utrecht, en aangekondigd als “Levende beweegbare foto’s”.
Dat is een nuttige term, zo waren ze dus bekend. Op “Levende beweegbare foto’s” Googlen levert meteen een aantal links naar krantenarchieven op: er werd voor geadverteerd! Blijkbaar alleen in 1916.
In één van de advertenties staat “Felsenthal and Sons, Chicago”. Dat is G. Felsenthal & Sons, een bedrijf dat plastics maakte.
Nu komt Google Patents van pas. Zoeken op Felsenthal photographs levert meteen het Deens Patent DK23000C uit 1914 op: An apparatus for display of photographs, which creates the illusion of motion (een apparaat om foto’s te tonen met de illusie van beweging). Bingo!
Door wat verder te zoeken op de indieners, met name Alexander Spiegel vinden we de originele US Patenten, waaronder US944385A uit 1909: Picture post-card or display device.
Dat is exact hoe onze foto er uitziet.
De uitvinding gaat uiteindelijk terug tot 1905, met Spiegel’s US Patent US829492A: Display device.
Via Delpher vinden we nog meer advertenties over de “Levende beweegbare foto’s”. De vroegste dateert van 10 maart 1916, daaruit leren we dat er in april een eerste demonstratie zal plaatsvinden van deze “Life Motions Photographs”, in feite Life Motion Photograph, zoals ze in de USA bekend zijn.
Het zijn vrij zeldzame foto’s en het lijkt erop dat de techniek niet erg populair is geweest. Het was niet bijzonder duur, maar de timing was wellicht niet ideaal, zo tijdens de Eerste Wereldoorlog. Onze foto dateert dus waarschijnlijk van 1916. Dan zou de jongen 9 jaar oud zijn, dat is perfect mogelijk.
Het systeem werd naar verluid tegelijk in Engeland en Nederland geïntroduceerd. Er waren zeker vestigingen in Den Haag, Amersfoort, Amsterdam, Gorinchem, Gouda, Groningen, Leiden, Rotterdam en Utrecht. Volgens één krantenartikel moet het ook in België geïntroduceerd geweest zijn, maar ik heb er tot nu toe geen advertenties of foto’s van kunnen terugvinden.
Hoe werkt het?
Je werd 3 keer gefotografeerd, bijvoorbeeld ernstig, lachend en schaterlachend.
De 3 foto’s werden met behulp van een verticaal lijnenraster gecombineerd op een celluloid film. Er stond dan afwisselend een beeldlijntje van de eerste, de tweede en de derde foto naast elkaar. Eigenlijk kwam er dus maar een derde van elke foto op de gecombineerde film terecht.
Daarop kwam een andere celluloid film met een verticaal raster van zwarte lijnen. De zwarte lijnen laten enkel de beeldlijnen van één foto zien, de beeldlijnen van de andere twee blijven bedekt. De films werden op elkaar gemonteerd in de houder. Als je de flap beweegt dan beweegt het raster en zie je achtereenvolgens de 3 foto’s verschijnen. Als de foto’s goed opeenvolgen krijg je de illusie van beweging.
Heb je zo’n foto in je collectie?
Heb je weet van dergelijke foto’s gemaakt in België?
Geïnteresseerd in datering en analyse van oude familiefoto’s? Kijk dan eens naar mijn e-boek Inleiding tot dateren en identificeren van oude familiefoto’s (tot 1920).