Hoeveel kostte een bezoek aan de fotograaf in de 19de eeuw eigenlijk?
Tijdens mijn lezingen over het dateren en identificeren van oude foto’s vertel ik dat een bezoek aan de fotograaf duur was. Regelmatig stelt dan iemand de vraag hoeveel dat dan wel kostte. Wat is duur?
De foto’s die toen gemaakt werden waren voornamelijk carte-de-visite foto’s, ze werden enkel per dozijn en soms per half dozijn verkocht. Een gemiddelde arbeider in de 19de eeuw moest al gauw enkele dagen werken voor een set van 12 foto’s.
Bronnenonderzoek
Omdat fotografen vaak adverteerden in kranten komen die als eerste bron in aanmerking, een tweede bron is de opdruk op de achterzijde van de cartes-de-visite.
In Vlaanderen zijn een klein aantal gedigitaliseerde krantendatabanken online beschikbaar. Je vindt ze via de Vlaamse Erfgoedbibiliotheek en via Abraham.
Ik gebruikte vier West-Vlaamse, twee Oost-Vlaamse en twee Antwerpse krantendatabanken:
- D.A.D.D. vzw en Stadsarchief Aalst;
- Erfgoedbank Waasland;
- Beeldbank Kortrijk;
- Historische Kranten regio Ieper-Poperinge;
- Gescande Oostendse Documenten (G.O.D.);
- Historische Kranten Erfgoed Brugge
- Kempense Kranten;
- Historisch archief van de Gazet van Antwerpen.
Ik vond er verschillende advertenties met prijzen, enkele voorbeelden (klik om te vergroten):
In mijn collectie cartes-de-visite (CDV) vond ik ook kaarten waarop prijzen vermeld werden. Maar dat was zeker geen algemeen gebruik. Slechts enkele fotografen deden het, zoals Levaque en de gerelateerde fotografenfamilies De Trez-Deton-Cornand op foto’s uit de jaren 1880 (klik om te vergroten):
De prijzen
Een portret in daguerreotypie, het allereerste commercieel beschikbare fotoprocedé uit 1839, kostte 10 frank per stuk in de jaren 1840. Cartes-de-visite, populair vanaf ca. 1860, waren veel goedkoper per stuk.
De minimumprijzen voor een set van 12 CDV lagen grosso modo tussen 5 en 10 Belgische Frank (0,12-0,25 €). Gerenommeerde kwaliteitsfotografen waren duurder en er waren ook goedkopere fotografen van mindere kwaliteit.
Je kan die prijzen natuurlijk niet vergelijken met onze huidige prijzen. Daarom een vergelijking met de toenmalige lonen:
Grootteorde van een arbeidersdagloon
Decennium | BEF |
---|---|
1860 | 2 |
1870 | 2,5 |
1880 | 3 |
1890 | 1,6-4 |
1900 | 5 |
De tabel geeft een indicatie voor de daglonen van mannen. Vrouwen verdienden beduidend minder. De hoogste lonen zijn van industriearbeiders, de laagste van landarbeiders. Het Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis was o.a. een bron van interessante artikels. [zie voetnoten 1,2,3,4,5,6]
Nu kunnen we de prijs van een dozijn cartes-de-visite uitdrukken in daglonen:
Hoeveel kostte een CDV, uitgedrukt in arbeidersdaglonen?
Decennium | daglonen |
---|---|
1860 | 3 tot 6 |
1880 | 1,5 tot 3 |
1890 | 1,5 tot 3 |
1900 | 1 tot 2,5 |
Het blijven uiteraard grove benaderingen, maar het is duidelijk dat foto’s duur tot heel duur waren voor gewone mensen. In de praktijk moesten van dat dagloon natuurlijk ook alle kosten van voeding, verwarming, huur, e.d. betaald worden. Je ziet ook een dalende trend die verklaart waarom de CDV bij ons pas echt populair kon worden vanaf de eeuwwisseling.
De prijzen van foto’s daalden op zich niet zoveel in de loop van de decennia, de topprijs ging van 12 fr. in de jaren 1860 naar 10 fr. in de jaren 1900. Vanaf de jaren 1880 bleven de goedkoopste cdv verkrijgbaar voor 3 à 3,50 fr. Maar de daglonen stegen wel, waardoor toch meer en meer mensen zich foto’s konden veroorloven.
Het valt op dat in Antwerpen, een grote stad met veel concurrentie, de prijzen beduidend lager zijn.
Overzicht van de gegevens
Hieronder de volledige reeks gevonden prijzen (je kan de tabel sorteren door op de hoofdingen te klikken en erin zoeken via het zoekveld).
Vond je dit artikel interessant? Heb je zelf nog 19de eeuwse prijzen van fotografen? Laat het weten met een reactie onderaan dit artikel of deel het op Facebook of Twitter.
Prijzen van cartes-de-visite en andere foto's
decennium | type | prijs Bfr. | plaats | jaar | fotograaf | bron |
---|---|---|---|---|---|---|
1840 | Daguerreotypie-portret | 10-15 | Brugge | 1842 | Cerf | Journal de Bruges 16/9/1842 |
1840 | Daguerreotypie-portret | 10-20 | Luik | 1842 | Kips-de Coppin & Van Malderen | Directory of Belgian Photographers |
1840 | Daguerreotypie-portret | 10 individueel; 15 groepspotret | Brugge | 1843 | Buffa | Journal de Bruges 29/3/1843 |
1850 | Daguerreotypie-portret | 5-15 | Leuven | 1850 | Huet | Directory of Belgian Photographers |
1850 | Daguerreotypie-portret | 10-25 | Brugge | 1851 | Daveluy | La Patrie 24/7/1851 |
1850 | portret | 2-3 | Brugge | 1854 | Daveluy | Standaerd van Vlaenderen 3/6/1854 |
1860 | 12 CDV | 6 | Brussel | 186? | Dupont | CDV opdruk |
1860 | portret | 4 en meer | Brugge | 1860 | Van Marcke | Journal de Bruges 23/3/1860 |
1860 | 6 CDV | 6 | Brugge | 1861 | Van Marcke | Journal de Bruges 8/1/1861 |
1860 | 12 CDV damen en kinders | 16 | Ieper | 1862 | Geruzet | De Toekomst 26/10/1862 p. 4 |
1860 | 12 CDV heeren | 12 | Ieper | 1862 | Geruzet | De Toekomst 26/10/1862 p. 4 |
1860 | 12 CDV | 10 | Aalst | 1863 | Van De Meersche | Den Denderbode 05/07/1863 |
1860 | 12 CDV | 6 | Sint-Niklaas | 1864 | Van Der Vicht | De Klok van het Land van Waes 20/11/1864 |
1860 | 12 CDV | 12 | Oostende | 1867 | Daveluy | L'Echo d'Ostende 08/09/1867 |
1860 | 12 CDV | 6 | Brussel | 1869 | Moriau | Directory of Photographers in Belgium |
1870 | 12 CDV + 1 Kabinetkaart | 12 | Antwerpen | 1873 | Verryck-Fleetwood | Nieuwsblad van Geel 29/11/1873 |
1870 | 12 CDV + 1 Kabinetkaart | 14 | Antwerpen | 1874 | Verryck-Fleetwood | Nieuwsblad van Geel 19/12/1874 |
1870 | 12 CDV | 3.60 | Brussel | 1878 | Maison des Sept Artistes (Vander Eycken) | CDV opdruk |
1880 | 12 CDV geëmailleerd | 6.50 | Antwerpen | 188? | De Trez | CDV opdruk |
1880 | 12 CDV | 4 | Brussel | 188? | Levaque | CDV opdruk |
1880 | 12 CDV ordinaires | 3.50 | Antwerpen | 188? | De Trez | CDV opdruk |
1880 | 12 CDV gesatineerd of geëmailleerd | 6.50 | Gent | 1888 | De Trez | Gazette van Lokeren 09/12/1888 |
1880 | 12 CDV geëmailleerd | 6 | Luik | 188? | Straus | CDV opdruk |
1880 | 12 CDV geëmailleerd | 6.50 | Luik | 188? | Gonthier-Cornand | CDV opdruk |
1880 | 12 CDV | 6.50 | Charleroi, Mons | 188? | Deton-Cornand | CDV opdruk |
1880 | 12 CDV | 3 | Luik | 188? | Straus | CDV opdruk |
1880 | 12 CDV geëmailleerd | 8 | Brussel | 188? | Levaque | CDV opdruk |
1880 | 12 CDV onveranderlijk | 8 | Geel | 1880 | Doisen | Nieuwsblad van Geel 09/10/1880 |
1880 | 12 CDV ordinaires | 7 | Aalst | 1887 | Janssens-Semay | Den Denderbode 17/07/1887 p. 3 |
1880 | 12 CDV au charbon | 9 | Aalst | 1887 | Janssens-Semay | Den Denderbode 17/07/1887 p. 3 |
1880 | 12 CDV | 8 | Aalst | 1888 | Jacobs | Den Denderbode 17/05/1888 p. 3 |
1880 | 12 CDV geëmailleerd | 6.50 | Gent | 188? | Cornand | CDV opdruk |
1880 | 12 CDV gesatineerd | 5 | Aalst | 1889 | Jacobs | Den Denderbode 28/03/1889 p. 3 |
1880 | 12 CDV geëmailleerd | 6.50 | Aalst | 1889 | Jacobs | Den Denderbode 28/03/1889 p. 3 |
1890 | 12 CDV | 10 | Oostende | 1890 | Daveluy | L'Echo d'Ostende 26/06/1890 |
1890 | 12 CDV | 6.50 | Charleroi, Mons | 1897 | Deton-Cornand | CDV opdruk |
1890 | 12 CDV | 7 | Geel | 1891 | Sledsens | Gazet van Mol 10/10/1891 |
1890 | 12 CDV | 7 | Kortrijk | 1892 | Caullet-Bogaert | Gazette van Kortrijk 14/01/1892 |
1890 | 12 CDV ovales | 3 | Kortrijk | 1893 | Vanden Hummel | L'echo de Courtrai 22/10/18931 |
1890 | 12 CDV dégradées | 7 | Kortrijk | 1893 | Vanden Hummel | L'echo de Courtrai 22/10/18931 |
1890 | 12 CDV dec./jan. korting | 8 | Kortrijk | 1893 | Ruys-Morel | Gazette van Kortrijk 22/01/1893 |
1890 | 12 CDV communicantenkorting | 8 | Kortrijk | 1894 | Ruys-Morel | Gazette van Kortrijk 15/03/1894 |
1890 | 12 CDV | 3.50 | Antwerpen | 1895 | De Trez-Simon | Gazet van Antwerpen 07/06/1895 |
1890 | 12 CDV | 3 | Antwerpen | 1896 | De Trez-Simon | Gazet van Antwerpen 19/04/1896 |
1890 | 12 CDV | 8 | Kortrijk | 1896 | Janssen | Gazette van Kortrijk 02/08/1896 |
1890 | 12 CDV | 5.50 | Wetteren | 1896 | Romens | Den Denderbode 12/04/1896 p. 3 |
1890 | 12 CDV | 8 | Ieper | 1897 | Antony-Permeke | Journal d’Ypres 01/09/1897 p. 3 |
1890 | 12 CDV zo./ma./do. korting | 10 | Kortrijk | 1891 | Ruys-Morel | Gazette van Kortrijk 21/05/1891 |
1890 | 12 CDV | 5 | Temse | 1898 | Van der Biest | Gazette van Temsche 30/01/1898 |
1890 | 12 CDV | 3.50 | Antwerpen | 1898 | Prevot | Gazet van Antwerpen 01/05/1898 |
1890 | 12 CDV | 5 | Aalst | 1899 | Buyle | Den Denderbode 03/09/1899 p. 3 |
1890 | 12 CDV | 6.50 | Lokeren | 1899 | De Rudder | Gazette van Lokeren 16/04/1899 |
1890 | 12 CDV | 2.50 | Antwerpen | 1899 | Prevot | Gazet van Antwerpen 22/04/1899 |
1890 | 12 CDV | 2.50 | Antwerpen | 1899 | Koekkoek | Gazet van Antwerpen 11/05/1899 |
1900 | 12 CDV | 5 | Aalst | 1900 | Buyle | Den Denderbode 06/09/1900 p. 3 |
1900 | 12 CDV | 8 | Kortrijk | 1902 | Ruys-Morel | Gazette van Kortrijk 26/01/1902 |
1900 | 12 CDV | 12 | Kortrijk | 1902 | Ruys-Morel | Gazette van Kortrijk 26/01/1902 |
1900 | 12 CDV geëmailleerd en gebombeerd | 6.50 | Charleroi | 1902 | Deton-Cornand | CDV opdruk |
1900 | 12 CDV | 8 | Ieper | 1905 | Antony-Permeke | Journal d’Ypres 07/06/1905 p. 4 |
1900 | 12 CDV | 8 | Ieper | 1906 | Antony-Permeke | Nieuwsblad van Yperen 15/09/1906 p. 4 |
Bronnen
[1] Cobbaert Tom. L’ouvrier Gantoise. 2002. 1ste licentie UGent. [2] Coppejans-Desmedt Hilde. Het Land van Waas in de XIXde eeuw Van “autarkische” regio naar geïntegreerd Belgisch gewest. In Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis, 1977 1-2. [3] Bruyneel Tineke. Historische situering en analyse van politieke aspecten in het oeuvre van de negentiende-eeuwse Gentse volkszanger Karel Waeri. 2002. Scriptie Licentiaat in de Geschiedenis. Universiteit Gent [4] ODIS databank intermediare structuren in Vlaanderen 19e-20e eeuw. Havenarbeidersbond 1904-1977. Geraadpleegd 7-12-2014. [5] LOKSTAT historische databank van lokale statistieken. Census 1900. Landbouwtelling 1895. Universiteit Gent. Geraadpleegd 7-12-2014. [6] Roels Leen. “In Belgium, women do all the work.” De arbeid van vrouwen in de Luikse mijnen, negentiende-begin twintigste eeuw. In Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis 2008 1-2.
Heel interessant artikel!
Bonjour,
Avez vous des photos anciennes, des CDV, de l’ile de La Réunion ou Ile Maurice à vendre ??
D’HASTREL, C. AZEMA, BEREBGER, BIDACHE, BRITTER, CHAMBAY, CHAMBAY & LECORGNE, CHRIST, CUDENET & SANGLIER, CUDENET, ESPARON, EYCKERMANS, FATRAS, LACOMBE, LAZARE, LECORGNE, LE CORNEY, LOURMEAU, MAGNAN de BELLEVUE,
MOCO, MOCO & CHAMBAY, QUICLET, RAMBERT, ROUSSIN, CH. SAUNIER, SAUNIER & BRITTER, SAUNIER & MOCO ….
Faire offre
amitié JC